Jennifer Nalewicki
Arkeologlar, 1950 yılında Çek Cumhuriyeti’nde bir mağara sisteminin derinlerine gömülü halde, vücudundan farklı bir kafatası keşfetti. Kafatası ikiye ayrılmış olduğundan, araştırmacılar iskelet kalıntılarının iki farklı şahsa ilişkin oluştuğu sonucuna ulaştı. Ne var ki bilim insanları, onlarca yıl sonra gerçekleştirdikleri genom dizilemesi sayesinde kafatasının aslında tek bir bireye ilişkin olduğu sonucunu çıkardılar: O, 45 bin yıl evvel yaşamış olan bir bayandı.
GENLERİ DİZİLENEN EN ESKİ ÇAĞDAŞ İNSAN
Araştırmacılar, ona, mağara sisteminin üzerindeki zirvenin ismine atfen Çekçe ‘Zlatý kůň kadını’ yani ‘Altın at kadını’ ismini verdiler. DNA’sı üzerinde yapılan daha fazla inceleme, genomunun yaklaşık yüzde 3 oranında Neandertal soyundan geldiğini, büyük ihtimalle Neandertallerle çiftleşen tarih öncesi çağdaş insan toplumunun bir üyesi olduğunu ve genomunun şu ana dek dizilenen en eski çağdaş insan genomu olduğunu açığa çıkardı.
Araştırmacılar, bayanın yüz imajını betimlemek için, çevrimiçi bir bilgi tabanının modülü olarak depolanan ve kafatasının birkaç bilgisayarlı tomografi (BT) taramasından sağlanan dataları kullandılar. Bununla birlikte, tıpkı 70 yıldan daha uzun vakit evvel bu bireyin kalıntılarını keşfeden arkeologlar üzere, yüzünün sol yanının büyük bir kısmı de dahil olmak üzere, kafatasındaki birtakım kesimlerin eksik olduğunu fark ettiler.
Araştırma makalesinin ortak müellifi ve Brezilyalı bir grafik uzmanı olan Cícero Moraes, Live Science’a verdiği demeçte, “Kafatasına dair ilgi çekecek bilgilerden biri, vefatının sonrasında bir hayvan tarafından kemirilmiş olması” diyor: “Bu hayvan bir kurt ya da sırtlan olabilirdi (her ikisi de o devirde bölgede mevcuttu).”
NEANDERTAL KANI DA TAŞIYOR
Eksik kısımları tamamlamak gayesiyle, Moraes ve takımı, kafatasının yine inşasını gerçekleştiren araştırmacıların 2018 yılında derlediği istatistiksel bilgileri kullandılar. Buna ek olarak, dijital yüzü yaratma basamağında, çağdaş bir bayan ve erkeğin BT taramalarına başvurdular. Moraes, “En fazla dikkat çeken şey, [yüzün] yapısının, bilhassa de alt çenesinin sağlamlığıydı” diyor: “Kafatası bulunduğunda, onu inceleyen birinci uzmanlar, onun bir erkek olduğunu düşündü ve bunun sebebini anlamak kolay. Kafatası, o dönemki toplulukların ‘sağlam’ bir çeneye sahip olan erkek cinsiyetiyle ziyadesiyle uyumlu özellikler barındırıyordu.
Moraes “Zlatý kůň’un çene yapısının Neandertallerle daha uyumlu olma eğilimi taşıdığını görüyoruz” diye ekliyor.
Araştırmacıların dikkatini çeken yegâne özellik güçlü çene yapısı değildi. Bunun yanı sıra, bayanın endokraniyal hacminin, yani beynin oturduğu boşluğun, bilgi tabanında bulunan çağdaş bireylerinkinden daha büyük olduğunu keşfettiler. Öte yandan Moraes, bu etkeni “Zlatý kůň ile Neandertaller ortasında, onunla çağdaş beşerler ortasında olduğundan daha büyük bir yapısal yakınlık olmasına” bağlıyor.
TEN RENGİ BİLİNMİYOR
Moraes, “Yüzün temel özelliklerine sahip olduğumuzda, renklendirmeden (gri tonlamalı), gözleri kapalı ve saçsız olan daha objektif ve bilimsel imgeler ürettik” diyor: “Ardından, renkli bir cilt, açık gözler, tüyler ve saçlarla spekülatif bir imaj yarattık. Bunun maksadı, genel nüfus açısından daha anlaşılır bir yüz yaratmaktı.”
Ulaştıkları sonuç, esmer, kıvırcık saçlı ve kahverengi gözlü bir bayanın gerçekçi bir manzarası oldu. Moraes, “Cildin, saçın ve gözlerin renginin ne olacağına dair elimizde hiçbir data bulunmadığından, yüzün görsel yapısını yalnızca spekülatif seviyede tasvir edebilecek özellikler aradık” diyor. Zlatý kůň’u detaylı biçimde inceleyen ama araştırmaya dahil olmayan arkeolog Cosimo Posth, bu bayanla ilgili pek çok sorunun gizemini koruduğunu doğruluyor.
Almanya’da bulunan Tübingen Üniversitesi’nde arkeoloji profesörü olan Posth, Live Science’a verdiği demeçte, “Üzerinde çalıştığım Zlatý kůň’dan sağlanan genetik datalar, bize yüzünün özellikleri hakkında pek bir şey söyleyemiyor” diyor: “Bana kalırsa, morfolojik [biçimsel] datalar, başının ve yüzünün formunun nasıl olabileceğine ait mantıklı bir fikir sunabilir; buna rağmen, yumuşak dokularının hakikat bir betimlemesi olmayabilir.”
Yazının yepyenisi Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
